Biofeedback

Biofeedback is een methode waarbij fysiologische signalen via elektrodes op de huid gemeten worden en gelijktijdig zichtbaar zijn op een computerscherm, zodat zowel de therapeut als de cliënt een continu beeld krijgen van wat er in het lichaam gebeurt. Het effect van een beangstigende gedachte, geconcentreerd nadenken, de manier van ademen, de zithouding, etc. is direct zichtbaar. Het uiteindelijk doel is dat de cliënt zijn eigen lichaamssignalen leert herkennen en beïnvloeden via operante conditioneringsprincipes (bekrachtigen van gewenste effecten). In eerste instantie met behulp van biofeedback apparatuur, later ook zonder apparatuur. De hoeveelheid sessies die nodig zijn om blijvende resultaten te behalen, verschilt per persoon en is afhankelijk van de specifieke diagnose. Biofeedback kan als solitaire therapie ingezet worden of complementair met een andere behandeling zoals gedragstherapie.

Biofeedback helpt het lichaam beter om te gaan met stress (balanceren van het autonome zenuwstelsel), is rustgevend en harmoniserend voor de hersenen en het lichaam, verbetert het slapen en stimuleert het geheugen- en concentratievermogen, helpt bij de verwerking van onaangename gebeurtenissen uit het verleden, en helpt je beter te presteren (mentaal en fysiek, dus ook sportprestaties). 

De methode is pijnloos en niet invasief, d.w.z. dat je geen hinder ondervindt en er ook niets het lichaam ingebracht wordt.

Er bestaan verschillende vormen van biofeedback:

• Hartslagvariabiliteit: Hartslagvariabiliteit (HSV) wordt beschouwd als een index van parasympathische activiteit en prefrontaal inhibitievermogen. Een hoge hartslagvariabiliteit wordt geassocieerd met een goede gezondheid (Stein & Kleiger, 1999; Thayer & Friedman, 2002). Meer bepaald blijkt HSV een goede predictor te zijn van cardiovasculaire aandoeningen, ziektes en mortaliteit (Thayer & Lane, 2007). Een lagere HSV werd ook teruggevonden bij patiënten met functionele syndromen (chronisch vermoeidheidssyndroom; fibromyalgie; prikkelbare darmsyndroom; spanningshoofdpijn; …, Tak et al., 2009), angst (Thayer & Friedman, 2002) en depressie (Carney, Freedland & Veith, 2005). Concreet zit de cliënt tijdens de biofeedbacktraining op een comfortabele stoel te kijken naar een computermonitor met daarop audiovisuele informatie, meestal in de vorm van een spel. Bepaalde informatie hangt samen met een specifieke fysiologische parameter. De cliënt krijgt een specifieke opdracht Bv. Zorg ervoor dat de ballon in de lucht blijft en over de bergen heen geraakt. Naarmate de HSV stijgt, zal de ballon ook stijgen. Vaak wordt getraind met vijf minuten durende trials. 
• Ademhaling: Langzame diepe buikademhaling bevordert relaxatie en kan gebruikt worden om de hartslag te verlagen en hyperventilatie aan te pakken. 
• Capnografietraining: Verhoging van de PCO₂ gaat hyperventilatieklachten tegen.
• EMG-biofeedback (myofeedback): Behandeling via het meten van de spierspanning. De training bevordert relaxatie en stressbeheersing via het aanleren van aan- en ontspanning van specifieke spiergroepen. Deze vorm van biofeedback kan o.a. succesvol ingezet worden bij spanningshoofdpijn, chronisch whiplash syndroom, temporomandibulaire dysfunctie, en chronische pelvische pijn. 
• Huidgeleiding: Een hogere huidgeleiding wijst op een hoger arousal-niveau. Het doel van de training is bewustwording van aangeleerde stressresponsen en aanleren van basis zelfregulatievaardigheden.
• Lichaamstemperatuur: Wanneer je lichaam ontspannen is, zal je lichaamstemperatuur hoger zijn dan in tijden van stress. De training helpt om de perifere temperatuur te verhogen en onbewuste stressresponsen te beïnvloeden.

Biofeedback is een experimentele techniek, waarbij reeds zeer goede resultaten zijn behaald. In België en Nederland is biofeedback nog relatief onbekend, terwijl het in de Verenigde Staten en Canada een bekende trainingsvorm is geworden. In deze landen is er ook al veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Recentelijk is onderzoek naar biofeedback echter ook internationaal een ‘hot topic’ geworden en de wetenschappelijke resultaten zijn veelbelovend. De effectiviteit van biofeedback is in meerdere goed opgezette studies aangetoond voor:

• Angst en paniekaanvallen 
• Stressgerelateerde klachten, overspannenheid, burn-out  
• Spanningshoofdpijn 
• Hoge bloeddruk 
• Temporomandibulaire dysfunctie 
• Urine incontinentie 
• Obstipatie
• Slaapstoornissen 
• Vaginale pijnklachten  
• Chronische vermoeidheidsklachten